Samenwerking op regionaal, nationaal en internationaal niveau bloeit en breidt zich gestaag uit. Lokale samenwerking verschuift steeds meer naar een bredere, grensoverschrijdende aanpak met vele betrokkenen op verschillende niveaus. Deze positieve ontwikkeling stimuleert lokale besturen om kritisch naar hun bestuurskracht te kijken en te overwegen welke taken ze willen behouden, delen of samen uitvoeren met andere besturen. Fusies tussen gemeenten, die voorheen als taboe werden gezien, worden steeds bespreekbaarder en actief bevorderd door de Vlaamse overheid.
Hoewel samenwerking op een hoger niveau duidelijke voordelen biedt, blijft het behoud van onze eigenheid belangrijk. Beslissingen moeten zorgvuldig worden genomen, met oog voor de kerntaken en de diverse beleidsvelden.
Heel wat thema’s waar lokale besturen rond werken, worden steeds complexer en vragen om meer professionalisering, een groeiende kennis en kunde. De stand-alone organisatievorm is niet meer toereikend. In Vlaanderen, België en Europa is er al lang een trend van schaalvergroting, waarbij organisaties zich clusteren op geaggregeerd niveau. Dit uit zich in zeer uiteenlopende sectoren: van banken tot zorg, van energie tot ziekenhuizen, van landbouw tot sociale huisvesting. Op hoger niveau worden vaak sterke relaties onderhouden met actieve bovenlokale organisaties.
Door globalisering en clustering op een hoger niveau worden steeds meer innovatieve diensten en producten ontwikkeld. Deze ontwikkelingen stimuleren lokale besturen om de vooruitgang te omarmen en aan te sluiten bij nieuwe initiatieven. Hierdoor kunnen lokale besturen en inwoners profiteren van verbeterde diensten, processen en projecten die door actieve bovenlokale organisaties worden gerealiseerd binnen hun grondgebied, inclusief infrastructuur- en beheerprojecten. Het nadeel is dat de impact van individuen, organisaties en lokale besturen afneemt, omdat ze een deel van hun autonomie moeten opgeven om zich op een hoger en grootschaliger niveau te organiseren.
Als lokaal bestuur stemmen we onze rioleringsprojecten af op de collectorprojecten van Aquafin, wat een werkwijze is met een duidelijke meerwaarde:
- Aquafin is voor haar financiering afhankelijk van de vuilvracht die het gemeentelijk stelsel in haar collectoren loost. Door onze projecten af te stemmen, dragen we bij aan de financiële haalbaarheid van deze projecten voor Aquafin.
- De inspanningen van de stad om regenwater te scheiden van afvalwater worden effectief en onmiddellijk beloond. Het gescheiden afvalwater bereikt de zuiveringsinstallaties en wordt ook daadwerkelijk gescheiden.
- Door projectmanagement te combineren, behalen we efficiëntiewinst en minimaliseren we de overlast voor bewoners.
Hoewel het afstemmen betekent dat we niet altijd zelf het tempo van deze projecten bepalen, optimaliseren we in overleg met Aquafin het proces, rekening houdend met de belangen van beide partijen.
De uitdagingen voor lokale besturen worden steeds complexer en technischer, terwijl de verwachtingen blijven groeien. Schaalvergroting biedt een oplossing, zoals al zichtbaar is in sectoren als welzijn en veiligheid. De Vlaamse overheid ondersteunt fusies financieel, omdat ze ervan overtuigd is dat grotere besturen de lokale bestuurskracht versterken. Fusies hebben voordelen zoals minder kwetsbare diensten en een kwalitatievere dienstverlening.
Stad Dendermonde ziet gemeentelijke fusies niet als een doel op zich, maar als het resultaat van grondige analyses die de gezamenlijke bestuurskracht versterken. In de regio zijn gesprekken gevoerd om mogelijke fusietrajecten te verkennen. Het is essentieel dat alle betrokkenen de positieve doelen begrijpen die ze kunnen bereiken. Een gedeelde visie en breed draagvlak zijn cruciaal voor het slagen van een fusie.
Aan het begin van deze legislatuur was er in Vlaanderen weinig draagvlak onder burgers voor gemeentelijke fusies. Het was zelfs bijna een taboe om openlijk samenwerkingsverbanden tussen steden en gemeenten te onderzoeken. Dit taboe heeft plaatsgemaakt voor een maatschappelijk debat. Fusies zijn nu een gespreksonderwerp dat openlijk kan worden besproken. Dit is mede te danken aan de grotere betrokkenheid van burgers in de fusietrajecten tussen 2019 en 2024, die aanzienlijk hoger was dan in de vorige legislatuur.
Transparantie en inspraak van burgers zijn cruciaal. Het is belangrijk dat steden open zijn over hun initiatieven en dat burgers een stem hebben in het fusiebeleid, zoals bv. bij het kiezen van de nieuwe gemeentenaam.
Het taboe rond fusie voorbij_Analyse en duiding253,1 Kb(pdf)
Een inspirerend voorbeeld van burgerparticipatie binnen een fusietraject is de spiegelgemeenteraad van Wichelen. Uit 24 gelote inwoners werd een groep gevormd die diepgaand werd geïnformeerd over fusies. Tijdens 2 uitgebreide debatmomenten kregen zij inzicht in de voor- en nadelen van een mogelijke fusie, toegelicht door experts. Daarna kregen de buurgemeenten de kans om zich voor te stellen, waarna de deelnemers intensief beraadslaagden en hun advies formuleerden voor de gemeenteraad. Hun advies was duidelijk: Wichelen moet gaan voor een fusie, liefst met 3 gemeenten. Ze baseerden hun aanbeveling op factoren zoals afstand, bereikbaarheid, bestaande intergemeentelijke samenwerkingen en het totale aantal inwoners van de fusie.
In het memorandum van 2018 formuleerden we de uitdaging: “Durven we buiten de grenzen te denken?” In 2021 nam Dendermonde het initiatief om gesprekken aan te gaan met buurgemeente Buggenhout over een mogelijke fusie. Onze argumentatie zoals grootte, bestuurskracht en rol was helder en goed onderbouwd. Objectief gezien zou dit voor zowel Buggenhout als Dendermonde een win-winsituatie met een grote financiële impact zijn geweest.
Maar een fusie gaat over zoveel meer. Het gaat ook om emotie, identiteit, het uitwerken van een visie waar iedereen zich in kan vinden … Dit kan niet enkel achter de coulissen worden geregeld. Een open dialoog en transparantie zijn cruciaal. Door een duidelijke rolverdeling en mandaat te bieden aan zowel de politiek als de burgers, kan een fusietraject succesvol worden gemaakt.
De Vlaamse Regering bakende referentieregio’s af om coherentie in intermediaire structuren te bevorderen en de regionale samenwerking te stimuleren. Dit moet de huidige versnippering tegengaan en het aantal mandaten verminderen.
Gemeenten staan voor nieuwe structuurhervormingen, die een verbeterd samenwerkingslandschap zullen creëren en groeikansen bieden. Hoewel dit soms onoverzichtelijk lijkt, kan het leiden tot meer transparantie en efficiëntere samenwerking. Schaalvergroting zorgt ervoor dat kleinere lokale besturen soms moeite hebben om mee te draaien in regioverbanden. Samenwerking en krachten bundelen bieden oplossingen voor financiële en operationele uitdagingen.
De referentieregio Dender ontwikkelt zich tot een bruisend middelpunt van interlokale samenwerkingen, met Dendermonde vaak als drijvende kracht. Tegelijkertijd omarmt Dendermonde de expertise van andere (grote) lokale besturen binnen de regio. De stad heeft een lange traditie van succesvolle intergemeentelijke samenwerkingen met onze ‘natuurlijke’ samenwerkingspartners (binnen de DDS-regio).
De schaalvergroting door samenwerking met grotere lokale besturen brengt de uitdaging met zich mee dat Dendermonde zich opnieuw moet profileren. Het is waardevol dat de stad haar doortastendheid behoudt binnen de regio. Om deze positie te versterken, moeten we rekening houden met de ontoereikende verbindingen van het openbaar vervoer. Er is al een evolutie gaande, waarbij de vervoersregio zich aanpast aan de Denderregio.
Meerwaardezoeker binnen de (Dender)regio_Analyse150,4 Kb(pdf)
“Oesters in een sausje van Cara” is een subsidieproject in samenwerking met de 14 gemeenten van de referentieregio Dender. We benutten cultuur en vrije tijd om een positief Dendergevoel te creëren. Voor de betrokken besturen organiseren we de eerste proeftuin ‘Op Erasmus bij elkaar’.
De tweede proeftuin ‘De Eigen Lofroute’ is gericht op inwoners. Dit project omvat een tijdelijk fysiek traject met belevingselementen in de openbare ruimte. In elke gemeente zoeken we naar verborgen parels die inwoners aan elkaar willen tonen.
De derde proeftuin ‘Oesters in een sausje van Cara’ is een etalage voor regionaal talent. We tillen lokale initiatieven regionaal op, organiseren preselecties voor jong muziektalent met professionele begeleiding en laten dit culmineren in een regionaal festival. Talent uit de regio, voor de regio.
